สวน คือกิจกรรมที่ทำให้เราได้มองเห็นส่วนสำคัญของ 4 อ คือ อาหาร อารมณ์ อากาศ ออกกำลังกาย
อาหาร กินบ้าง ชมบ้าง แจกบ้าง จากพืชผักผลไม้ที่ปลูก ในปี 2563 ได้ปลูกและได้กิน แตงกวา คะน้า ผักสลัด ชมจันทร์ กระเจี๊ยบเขียว กระเจี๊ยบแดง ฟัก กล้วย มะนาว พริก ข้าวโพด ต้นหอม กะเพรา แมงลัก ขมิ้น ขิง ข่า ตะไคร้ มะกรูด ส้มจี๊ด ฝรั่ง หม่อน นำ้เต้า มะเขือพวง พริก ไชยา มะละกอ แค ย่านาง มะระขี้นก เมื่อลองบันทึกดู รู้สึกมหัศจรรย์ที่เราเริ่มปลูก และกินผักผลไม้ไปได้หลายชนิดแบบไม่รู้ตัว มีโอกาสจะถ่ายภาพประกอบไว้ให้ลูกหลานดู ที่บันทึกไว้ยังไม่ครบที่เราได้ปลูกได้กิน ไว้เอามาเติมต่อไป
อากาศ คิดเอาง่ายๆ ว่า เมื่อเราทำสวน เราน่าจะอยู่ใกล้ชิดกับอากาศที่ดี พืชให้ออกซิเจน และใช้คาร์บอนไดออกไซด์
อารมณ์ เมื่อลงมือทำสวน จิตเราจะนิ่ง มีเป้าหมาย มุ่งมั่น ตั้งแต่การปรับพื้นที่ การตัดแต่งกิ่ง การปลูก การเพาะ การรดน้ำ การดูแล การชื่นชมผลผลิตที่ออกมาให้เชยชม ทั้งไม้ผล ไม้ดอก ไม้ประดับ
ออกกำลังกาย ลงสวน ไปสวน เมื่อใด ได้เหงื่อท่วมกลับมาทุกครั้ง เรียนรู้ว่าต้องดื่มน้ำให้เพียงพอ เพื่อไม่ให้ตะคริวตามมา

เริ่มทำสวนและสนใจทำสวนเมื่อไร
คิดไว้หลายครั้งและตั้งใจที่จะบันทึกทิ้งไว้ เผื่อเป็นประโยชน์ต่อตัวเราและใครๆ ต่อไป ย้อนไปเมื่อปี 2545 หลังจากหายป่วยหนัก จากการรักษาอาการของโรคเก๊าท์ แพ้ยา มีไข้ มีตุ่ม หมอให้ยารักษา ส่งผลต่อค่าตับที่ถึงขั้นอาจต้องเปลี่ยนตับ โชคดีที่ได้ย้ายไปอยู่ในมือคุณหมอที่ชุบชีวิตกลับคืนมา เมื่อหายป่วย ได้ขับรถไปสวนเขาเขียวคนเดียวพร้อมหมา เจ้ามิว เป็นเพื่อน ต่อมามีคุณแม่และคุณป้าเป็นเพื่อน มียายฉายที่อยู่ดูแลสวนเป็นลูกมือ เริ่มต้นทำสวน โดยปลูกนั่น ปลูกนี่ที่มี ที่ซื้อต้นมาปลูก เดิมทีมีคนช่วยนำต้นไม้มาปลูกไว้ให้ แต่ยังไม่ได้ใส่ใจและดูแลเท่าที่ควร ทำให้สวนนี้มีต้นยางนา ต้นสัก ต้นกฤษณา ต้นขนุน ต้นมะม่วง เป็นหลัก ปลูกต้นอะไรก็จะคำนึงถึงระยะห่างระหว่างต้น และยังห่างไกลกับความรู้ทางการเกษตร ได้ลองปลูกมะนาวในวงบ่อ ได้ลูกมากินมากอยู่ ไม่ได้ขาย มีแจกบ้าง มีคนช่วยแอบมาเก็บไปบ้าง ไปใต้ก็เอามะม่วงเบามาปลูก จากต้นเดียว เพาะเมล็ด เก็บต้นที่งอกจากเมล็ดที่ตกใต้ต้นบ้าง นำต้นไม้จากที่ซื้อหามาตลอด มาปลูก จนเต็มพื้นที่ที่ควรเว้นระยะห่าง

สำหรับสวนคลองเจ้า ลงมือทำเป็นงานใหญ่ โดยการปรับพื้นที่ โดยใช้แบคโฮมาดำเนินการไป 3 ครั้ง ตั้งแต่ปี 2549 โดยประมาณ เป็นต้นมา ปลูกต้นตะเคียนเป็นหลัก ด้วยหลักความคิดว่าต้องมีระยะห่าง ในปี 2554 น้ำท่วม ตายไปมาก จากนั้นให้คนดูแลสวนปลูกกล้วยเป็นอาชีพเสริมไป ไปดูแลนานๆครั้ง

ความคิดการทำสวนเปลี่ยนไป
หลังจากใช้เวลาดูแลพ่อแม่ในช่วงเจ็บป่วยและในวัยชรา ตลอดจนการสร้างบ้านที่แจ้งวัฒนะ ทำให้ช่วงเวลาไปสวน ไปได้น้อยลง และไม่สม่ำเสมอ เมื่อมีหนูนวล ก็แทบต้องหยุดภารกิจเรื่องสวนต่างจังหวัด ทำสวนและดูแลสวนที่บ้านแจ้งวัฒนะแทน
ในวันหนึ่ง ได้รับแรงบันดาลใจจากสื่อยูทูป ในรายการเกษตรต่างๆ จากผู้รู้จริง ไม่รู้จริง มือเก่า มือใหม่ แต่ทุกท่านทุกรายการคือครูสำคัญ การดูการศึกษาผ่านยูทูป สร้างแรงบันดาลใจให้มากที่สุด เมื่อมาศึกษาเรื่องศาสตร์พระราชาจากสื่อที่มุ่งติดตามทำรายการนำเสนอผู้ที่ทำตามศาสตร์พระราชา โดยเฉพาะ โคก หนอง นา โมเดล

คิดใหม่ทำตามกำลัง
ในปี 2561 เริ่มนำกล้าไม้ป่าไปลงในสวนเพิ่มทั้งที่สวนคลองเจ้าและสวนเขาเขียว เริ่มปลูกโดยไม่จำกัดระยะห่างจากกันมาก
ในปี 2562 เริ่มปลูกไม้ป่าแบบระยะห่าง 2-3 เมตร มียางนา ประดู่ มะฮอกกานี ตะเคียน ที่เขาเขียว
ในปี 2563 ที่เขาเขียวปลูกเสริมต้นที่ตาย และดูแลต้นที่ปลูกไป ที่คลองเจ้ามีปลูกลงในพื้นที่ที่พอปลูกได้ ระยะห่าง 2-3 เมตร ตามจำนวนกล้าและพื้นที่ที่ปลูกได้ จากนั้นทำการเคลียร์พื้นที่ เพื่อเริ่มต้นการปลูกและการปรับพื้นที่ปลูกในรูปแบบการทำคลองไส้ไก่ และการส่งน้ำให้กระจายในพื้นที่

เกร็ดความรู้ที่อยากทดลองทำ

เครื่องกรองน้ำ

หญ้าแฝก
รากลึกดูดน้ำ
อุ้มน้ำ โอบดิน

เสียดายที่เริ่มเรื่องการนำหญ้าแฝกมาใช้ ทั้งๆ ที่ตั้งใจและสนใจอยากนำมาปลูกนับเป็นสิบกว่าปี ด้วยเหตุผลที่คิดว่าหาหญ้าแฝกมาปลูกยากจัง ต้องไปติดต่อที่ทำการที่รู้สึกห่างไกลในการไปให้ถึง จากการดูรายการทางยูทูป และทางเฟซบุคทำให้มองเห็นแนวทางการนำมาใช้ อย่างน้อยก็เริ่มรู้จักว่ามีแฝกที่ลุ่ม และแฝกที่ดอน วิธีการปลูก บริเวณที่เราควรปลูก โดยเฉพาะเมื่อฝนตกหนัก น้ำในคลองเอ่อขึ้นสูงเข้ามาในสวน ทำให้มองเห็นประโยชน์และอยากได้หญ้าแฝกมาใช้มากขึ้น โดยข้อเท็จจริงหญ้าแฝกมีประโยชน์มากจริงๆ ทั้งยึดดิน กันดินสไลด์ ช่วยให้ดินโปร่ง ตัดใบใช้คลุมดิน เป็นต้น ฝันน่าจะใกล้ความจริงเมื่อตัดสินใจแวะไปกรมพัฒนาที่ดิน เมื่อวันพุธที่ 23 ธันวาคม 2563 ได้รับความช่วยเหลือ และคงรอให้ผ่านวิกฤตโควิด-19 ที่ระบาดใหม่อีกครั้ง

คลองไส้ไก่
คลองไส้ไก่ในสวน

ขอบคุณทุกคลิปที่นำเสนอเกี่ยวกับคลองไส้ไก่ ทำให้ได้เริ่มเข้าใจว่ามีคลองไส้ไก่เพื่ออะไร ยามมีฝน ช่วยรองรับน้ำที่แทนจะเอ่อไปบนพื้น ไม้ต้นใดไม่ทนน้ำท่วมก็ตายไป หากขุดคลองไส้ไก่นอกจากรับน้ำแล้ว ยังได้ดินมาเพิ่มความสูงให้ต้นไม้อยู่พ้นน้ำที่ท่วมในที่ลุ่ม ยามแล้ง คลองไส้ไก่จะเป็นเส้นทางรับน้ำที่ปล่อยลงไปในคลองไส้ไก่ สร้างความชุ่มชื้นให้กับพื้นดิน ในช่วงนี้กำลังตัดสินใจว่าจะนำแบคโฮขนาดเล็กมาลอกคู ลอกหนอง ทำคลองไส้ไก่ หรือจะทำด้วยกำลังของเราก่อนดี

สระน้ำ
ขุดสระ ให้ลึกมากกว่า 3 เมตร ขุดต้นฤดูฝน ควรให้มีรูปร่างเหมือนกระทะ หรือมีขั้นบันไดกว้าง สระแบบฟรีฟอร์ม เหมาะต่อการให้สัตว์น้ำอยู่ได้ด้วย และปลูกเพิงพักได้มุมมองสวย
สระเลี้ยงปลาไม่ควรลึกเกิน 2 เมตร อาหารปลา โปรยลำข้าว กับยอดไม้กระถิน มันสำปะหลัง